Autyzm nie jest chorobą, lecz specyficznym rodzajem zaburzenia neurorozwojowego, które wpływa na sposób, w jaki osoba postrzega i doświadcza świata. Istotą autyzmu jest to, że mózg osoby autystycznej funkcjonuje w niekonwencjonalny sposób od samego początku życia, co prowadzi do odmiennej ścieżki rozwojowej. Nie ma możliwości wyleczenia autyzmu, ponieważ stanowi on integralną część tożsamości danej osoby.
Spektrum autyzmu to zróżnicowane doświadczenia
Autyzm postrzegany jest jako spektrum, co oznacza, że jego objawy i nasilenie mogą znacznie różnić się u poszczególnych osób. Każda jednostka ze spektrum autyzmu prezentuje unikalne zachowania i cechy wynikające z tego zaburzenia. Niektóre osoby mogą wykazywać łagodniejsze symptomy, podczas gdy inne doświadczają bardziej nasilonych trudności.
Częstotliwość występowania i różnice płciowe
Według szacunków, autyzm diagnozowany jest u około 1 na 100 dzieci w Europie. Warto jednak zauważyć, że zaburzenie to występuje częściej u chłopców – około 3 razy częściej niż u dziewczynek. Objawy autyzmu u dziewczynek mogą być łatwiej przeoczane, co prowadzi do opóźnień w diagnozie lub całkowitego jej braku.
Kluczowe obszary objawów
Autyzm przejawia się w dwóch głównych obszarach, określanych jako „diada autyzmu”:
Interakcje społeczne
Osoby ze spektrum autyzmu często doświadczają trudności w rozumieniu zachowań innych ludzi, ich emocji, intencji i perspektyw. Nawiązywanie przyjaźni oraz dogadywanie się w codziennych sytuacjach może stanowić dla nich wyzwanie. Ponadto, mogą one mieć problemy z odczytywaniem gestów i mimiki twarzy.
Komunikacja
Część osób autystycznych nie mówi, korzystając z alternatywnych form komunikacji, takich jak wskazywanie obrazków lub pisanie. Osoby posługujące się mową mogą wyrażać się w sposób nietypowy lub sztywny. Częstym zjawiskiem jest również echolalia, polegająca na powtarzaniu tych samych słów lub wyrażeń.
Usztywnienie zachowań i zainteresowań
Osoby ze spektrum autyzmu często wykazują silne przywiązanie do określonych wzorców, rutyn i zainteresowań. Nie lubią zmian, a nieoczekiwane wydarzenia mogą być dla nich źródłem znacznego stresu. Ponadto, często angażują się w głębokie zainteresowanie jednym lub kilkoma tematami, takimi jak autobusy, samochody określonej marki czy liczby.
Nietypowe przetwarzanie bodźców sensorycznych
Jednym z objawów autyzmu jest nietypowe przetwarzanie bodźców zmysłowych. Osoby autystyczne mogą odbierać te same bodźce jako zbyt intensywne lub niewystarczająco intensywne. Na przykład, uścisk dłoni może być odczuwany jako dyskomfort lub ból, podczas gdy inni mogą nie czuć tego dotyku. Takie zaburzenia sensoryczne mogą prowadzić do przytłoczenia bodźcami lub ich niedostatku.
Trudności motoryczne
Niektóre osoby ze spektrum autyzmu, mimo braku widocznych problemów fizycznych, mogą doświadczać trudności w wykonywaniu prostych ruchów, takich jak trzymanie długopisu czy przeskakiwanie przez skakankę. Mogą one odczuwać swoje ciało jakby nie miały nad nim pełnej kontroli.
Objawy we wczesnym dzieciństwie
Symptomy autyzmu mogą być widoczne już w pierwszym i drugim roku życia dziecka. Jeśli rodzice mają obawy co do rozwoju swojego malucha, warto skonsultować się ze specjalistą. Objawy autyzmu u małych dzieci najczęściej objawiają się w sposobie komunikowania się z innymi ludźmi.
Zachowania, które mogą wskazywać na spektrum autyzmu u dzieci poniżej 3 roku życia, to:
-
Brak reakcji na imię
-
Brak nawiązywania kontaktu wzrokowego
-
Brak zainteresowania zabawą z innymi dziećmi
-
Opóźnienia w rozwoju mowy
-
Powtarzanie tych samych słów lub fraz (echolalia)
-
Silne przywiązanie do rutyny i nieprzyjmowanie zmian
Wczesna interwencja i wsparcie
Wczesne rozpoznanie autyzmu jest niezwykle ważne, ponieważ umożliwia wczesne wspomaganie rozwoju dziecka. Odpowiednie metody komunikacji, zabawy oraz organizacja środowiska mogą pomóc dziecku w uczeniu się, komunikowaniu i nawiązywaniu relacji. Rodzice, po konsultacjach ze specjalistami, wybierają odpowiednie metody terapii i wsparcia dla swojego dziecka.
Przyczyny autyzmu i ich złożona natura
Przyczyny autyzmu nie są w pełni poznane, ale wiadomo, że nie istnieje pojedyncza przyczyna tego zaburzenia. Naukowcy uważają, że na występowanie autyzmu wpływają różne czynniki, działające w różnym stopniu i kombinacjach.
Czynniki genetyczne
Duże znaczenie w występowaniu autyzmu ma genetyka. Istnieją geny i mutacje, które są związane z częstszym występowaniem tego zaburzenia. Jednak nie ma jednego genu odpowiedzialnego za autyzm.
Czynniki środowiskowe
Wśród czynników środowiskowych, które mogą wpływać na wystąpienie autyzmu, wymienia się wyższy wiek rodziców, infekcje wirusowe podczas ciąży, wcześniactwo oraz ciąże mnogie.
Wyjaśnienia objawów autyzmu
Naukowcy od lat próbują zrozumieć przyczyny specyficznych zachowań osób ze spektrum autyzmu. Jedna z najbardziej znanych teorii mówi o zaburzeniach w „teorii umysłu”, czyli trudnościach w rozumieniu, że inni ludzie mają własne perspektywy, myśli, zamiary i uczucia, które mogą różnić się od naszych.
Inne teorie sugerują, że osoby autystyczne w odmienny sposób przetwarzają informacje docierające do ich mózgów, np. poprzez zaburzenia w centralnej koherencji lub brak łączności między różnymi regionami mózgu.
Proces diagnozy
Autyzm diagnozowany jest na podstawie obserwacji zachowania. Nie istnieje jeden test, który mógłby jednoznacznie wykryć to zaburzenie. Diagnoza polega na serii spotkań ze specjalistami, takimi jak psychiatra, psycholog, pedagog specjalny i logopeda. Przeprowadzają oni wywiady, obserwacje oraz proponują różne zadania i zabawy.
Coraz częściej w Polsce stosowany jest „złoty standard” diagnozy autyzmu – ADOS-2. Jest to profesjonalne narzędzie o wysokiej wiarygodności. Diagności mogą również poprosić o wykonanie dodatkowych badań lub dostarczenie dokumentacji medycznej i opinii ze szkoły/przedszkola.
Rodzaje diagnoz
Najczęściej stawiane diagnozy to autyzm, autyzm atypowy i Zespół Aspergera. Warto jednak pamiętać, że wkrótce zastąpi je jedna, ogólna diagnoza – spektrum autyzmu.
-
Autyzm: Objawy występują we wszystkich sferach charakterystycznych dla spektrum autyzmu (relacje z ludźmi, komunikacja i elastyczność zachowania) i pojawiły się przed 3 rokiem życia.
-
Autyzm atypowy: Różni się od autyzmu dziecięcego późniejszym występowaniem objawów (po 3 roku życia) lub mniejszą ilością objawów.
-
Zespół Aspergera: Osoby z tą diagnozą mają inteligencję w normie i nie wykazują opóźnienia w rozwoju mowy.
Wspomaganie rozwoju i strategie wychowawcze
Sposoby wspomagania rozwoju i strategie wychowawcze dobierane są indywidualnie dla każdego dziecka ze spektrum autyzmu. Rodzice, we współpracy ze specjalistami, wybierają odpowiednie metody terapii i wsparcia. Ważne jest znalezienie doświadczonego i zaufanego specjalisty, który będzie koordynował terapię dziecka, wyznaczał cele i czuwał nad postępami.
Dzieci ze spektrum autyzmu mogą uczyć się w klasach terapeutycznych, integracyjnych lub zwykłych klasach masowych, w zależności od indywidualnych potrzeb.
Perspektywy na przyszłość
Każde dziecko ze spektrum autyzmu ma indywidualną ścieżkę rozwoju, dlatego trudno jest przewidzieć, jak będzie sobie radziło w przyszłości. Niektóre osoby dorosłe prowadzą samodzielne życie, pracują i zakładają rodziny, podczas gdy inne wymagają wsparcia przez całe życie.
Autyzm w dorosłości
Osoby, które otrzymały diagnozę autyzmu w dzieciństwie, pozostają w spektrum autyzmu również w dorosłości. Część z nich poszukuje diagnozy dopiero w późniejszym wieku, co pomaga im lepiej zrozumieć swoje wyzwania i doświadczenia.
Osoby dorosłe ze spektrum autyzmu często wspominają o pragnieniu nawiązywania kontaktów i przyjaźni, mimo że ich zachowanie mogło wskazywać na coś odwrotnego. Doświadczają one tych samych uczuć co inni, ale mogą okazywać je w inny sposób.
Mity i fakty
Istnieje wiele mitów i nieporozumień dotyczących autyzmu. Oto kilka przykładów:
-
Mit: Osoby ze spektrum autyzmu nie potrafią nawiązywać relacji i nie odczuwają emocji. Fakt: Osoby autystyczne doświadczają tych samych uczuć co inni, ale mogą je okazywać w inny sposób. Chcą nawiązywać kontakty i przyjaźnie, choć może to stanowić dla nich wyzwanie.
-
Mit: Autyzm jest spowodowany brakiem umiejętności bycia dobrym rodzicem. Fakt: Wystąpienie autyzmu nie ma nic wspólnego z rodzicielstwem. Jest to zaburzenie neurorozwojowe o złożonych przyczynach.
-
Mit: Osoby ze spektrum autyzmu nie mają talentów ani umiejętności. Fakt: Wiele osób autystycznych ma wybitne umiejętności w wąskich dziedzinach, takich jak liczenie, muzyka czy rysowanie. Często posiadają one szczególne talenty, jak doskonała pamięć czy umiejętność dostrzegania wzorców.
Źródła informacji i wsparcia
Istnieje wiele wartościowych źródeł informacji i wsparcia dla osób ze spektrum autyzmu oraz ich rodzin. Obejmują one książki, filmy dokumentalne, animacje edukacyjne, a także poradnie psychologiczno-pedagogiczne, stowarzyszenia, fundacje i prywatne ośrodki diagnostyczno-terapeutyczne.
Zrozumienie autyzmu jest kluczowe dla zapewnienia odpowiedniego wsparcia i stworzenia środowiska, w którym osoby ze spektrum autyzmu mogą w pełni rozwijać swój potencjał.
Artykuł powstał we współpracy z https://dobry-psycholog.com/
